سفارش تبلیغ
صبا ویژن

فرش دستباف

لغات و اصطلاحات مربوط به مواد اولیه و رنگرزی فرش دستباف(1)

 

اسید

Acid

رنگ

Dye

پشم

Wool

رنگرزی

Dyeing

ابریشم

Silk

الیاف

Fiber

پنبه

Cotton

رنگ

Colour

پرز

Pile

نساجی

Textile

نخ

Yarn

پارچه

Fabric

کتان

Flax

مصنوعی

Synthethic

 

 

پود

Weft

 

 

تار

Warp

 

 

رنگدانه

Pigment

 

 

مواد اولیه

Raw material

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

فرش قم(2)

تهیه و گردآوری:ف-مهرابیان

-  رنگ بندی

صنعت قالیبافی قم همواره به استفاده از رنگهای زیبا و چشم نواز مشهور بوده است. تعداد رنگهای مصرفی در فرش قم، ابتدا محدود به چهار الی 6 رنگ بوده است اما به موازات تکامل طرح های اولیه فرش، تعداد رنگها نیز در فرش قم افزایش یافته است.

در سالهای اخیر رنگهای اصلی فرش قم را 16 رنگ بشرح ذیل تشکیل داده اند:

 لاکی روشن و تیره سرمه ای-  کرم روشن و تیره نخودی بژ قهوه ای سوخته و روشن آبی روشن و سیر مشکی خاکی طلایی و مسی

افزایش تنوع در طرح های فرش قم و تحولاتی که اخیراً در طراحی فرش این استان بوقوع پیوسته است تعداد رنگهای مصرفی در فرشهای قم را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش داده است. به گونه ای که در حال حاضر فرشهایی با بیشتر از 40 رنگ مشخص و متمایز طراحی و بافته می شوند. این رنگها عبارتند از:

سفید برفی، سفید شیری، مشکی، سرمه ای، بژ روشن، بژ سیر، خاکی روشن، خاکی سیر، آبی نفتی، آبی روشن، آبی فیروزه ای، آبی الماسی، سبز یشمی، سبز سیدی، سبز ساق چناری، سبز سدری، سوخته ای، دارچینی روشن، دارچینی سیر، مله ای شتری، مله ای زیتونی، گوجه ای ، طوسی سیر، طوسی روشن، کرم کاهی، کرم شسته، مسی سیر، مسی روشن، مسی پوست پیازی، قهوه ای سیر، قهوه ای روشن

-  رنگرزی

     کارگاههای رنگرزی این شهرستان سابقاً کلیه رنگهای مورد نیاز خود را از گیاهان رنگزای محلی تأمین نموده و بعضاً نیز از مواد طبیعی دیگری مانند نیل و قرمز دانه و روناس که در منطقه بعمل نمی آمد استفاده می نمودند. اما در سالهای اخیرعلاوه بر بکارگیری مواد اولیه طبیعی و گیاهان رنگزا از رنگهای شیمیایی کرومی اسیدی- راکتیو و سایر رنگهای مرغوب و مقاوم نیز به شیوه علمی استفاده می نمایند.

مواد اولیه رنگزای طبیعی که از دیرباز بطور سنتی در شهرستان قم مورد استفاده بوده اند  عبارتند از:

·     پوست انار: از این ماده که در استان قم به وفور یافت می شود به صورت خشک و پودر شده برای تهیه رنگ زرد تیره کرم و نخودی استفاده می گردد.

·         پوست گردو: رنگ شتری و قهوه ای می دهد و ضمن مخلوط شدن با زاج سیاه، رنگ سیاه تولید می کند.

·         برگ مو: از این ماده مشتقات رنگ زرد بدست می آید.

·          کاه: برای تهیه رنگ زرد و کرم مورد استفاده قرار می گیرد.

·          سماق: این ماده اگر با سولفات مس مخلوط شود رنگ بنفش تیره مایل به قهوه ای می دهد.

·      نیل: از این ماده که قبلاً به صورت گیاه کشت می شده ولی امروزه به صورت نیل صنعتی تولید می گردد رنگ سرمه ای و مشتقات رنگی آبی بدست می آید.

·          پوست درخت بلوط: برای تهیه رنگ های قهوه ای و شتری مورد استفاده قرار می گیرد.

·     روناس: گیاهی است خودرو که ماده رنگی در ریشه آن نهفته است و برای بدست آوردن رنگهای قرمز آجری تا قرمز تیره مصرف می شود.

·          اسپرک: از این گیاه که دارای ماده رنگی زرد رنگ است در ترکیب با نیل، رنگ سبز بدست می آید.

·      قرمز دانه: این ماده که در محل به نام لاک نیز مشهور است از بدن حشره ای خاص بدست می آید و برای تهیه رنگ لاکی مورد استفاده می باشد.

مواد رنگزای طبیعی فوق (که توأم با نمکهای فلزی خاصی که اصطلاحاً دندانه می شوند مورد استفاده قرار می گیرند) رنگهای باثباتی را بوجود می آورند که به مرور زمان ملایم تر و دلپذیرتر می گردند.  

-  ابعاد

 با توجه باینکه قم، شهری زیارتی بوده و پس از مشهد مهمترین شهر مقدس ایران است و از طرف دیگری سجاده جایگاه ویژه ای در ره آوردها و تحفه های سفرهای زیارتی ایرانیان دارد لذا کارگاههای قالیبافی که به تولید سجاده اشتغال دارند در این شهر، توسعه قابل توجهی یافته اند. با توجه به مطلب فوق و سایر ابعاد رایج در قم می توان طیف قالیهای قمی را به 4 بخش زیر از لحاظ ابعاد تقسیم نمود:

·         الف) قالیچه های سجاده ای که معمولاً در اندازه 20/2×50/1 متربافته می شوند.

·     ب) قالی: اندازه قالیهای قم معمولاً  3×2و5/3 ×5/2 و4×3 متر این قالیها برای فرش کردن اتاقها و سالنهای بزرگ به کار گرفته می شوند.

·     ج) کناره: برای فرش کردن راهروها و راه پله ها از این نوع فرش استفاده می گردد. عرض کناره ها بین 50 تا 100 سانتی متر و درازای آنها بین 2 تا 6 متر می باشد.

·     د) بیشترین میزان تولید فرش قم از نوع قالیچه می باشد. قالیچه ها کاربرد وسیعی در تزئین و دکوراسیون اتاقها و سالنهای پذیرایی دارند. 

 آقایان حاج داوود کلهر، علی اولیایی، عباسی ملک و واقفی از جمله طراحان قم هستند که در طراحی قالیهای گومه ای و نقش شاه عباس تبحر دارند.

-  منابع و مآخذ

  • اشنبرنر، اریک، قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران، جمشید تولایی و محمد رضا نصیری، تهران، یساولی، 1374
  • دانشگر، احمد، فرهنگ جامع فرش یادواره دانشنامه ، تهران، نشر دی، 1372
  • نصیری، محمد جواد، سیری در هنر قالیبافی ایران، تهران، مؤلف، 1374
  • هانگلدین، آرمن، قالیهای ایرانی، اصغر کریمی، تهران، فرهنگسرا، 1375
  • یساولی، جواد، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، تهران، فرهنگسرا، 1370
  • قالی ایران شاهکار هنر، سازمان اتکا
  • نشریه قم نگین فرش دستباف ایران، سازمان جهاد سازندگی قم

ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

فرش قم(1)

تهیه و گردآوری:ف- مهرابیان

 

 موقعیت جغرافیایی

استان قم در جنوب استان تهران و در مسیر ارتباطی استان های جنوبی با مرکز و شمال کشور واقع شده است. استان قم شامل چهار بخش کهک، مرکزی، جعفرآباد و خلجستان و 256 روستا بوده و مرکز آن شهرستان قم می باشد که در مجاورت کویر نمک قرار گرفته است. به دلیل اینکه مناطق و روستاهای قم در موقعیت های مختلف جغرافیایی قرار گرفته اند. دارای آب و هوای متنوعی بوده و از وضعیت آب و هوای کویری و بیابانی تا آب و هوای سرد و کوهستانی برخوردار است. بر اساس این تنوع اقلیمی موقعیت های کشاورزی متنوعی در استان بوجود آمده و امکان کشت اکثر محصولات کشاورزی فراهم گشته است.

اکثر روستاییان این استان علاوه بر کشاورزی و دامداری، به امر تولید صنایع دستی خصوصاً قالیبافی نیز اشتغال دارند.

-  سوابق تاریخی

هر چند صنعت قالیبافی از دیرباز بین عشایر و روستاییان قم رایج بوده است. لکن سابقه قالیبافی در قم با شیوه فعلی به اواخر دهه دوم قرن بیستم میلادی یعنی حدود 80 سال قبل می رسد؛ یعنی زمانی که تجار کاشان دارهای قالی را بدانجا برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند و هنوز بیست سالی از آن نگذشته بود که قالیبافی در آن با ابعادی تجارتی به صورت پیشرفته و قابل ملاحظه ای ارائه طریق داد.  این صنعت بسرعت در شهر قم معمول و رایج شده و به تدریج به روستاهای اطراف نیز گسترش یافت. با اینحال صنعت قالیبافی در بین عشایر شاهسون منطقه از قبل به شیوه ذهنی بافی معمول بوده است.

-  ساختار

قالیهای قم ابتدا با استفاده از پشمهای نه چندان ظریف وارد بازار می شدند. و عموماً با رجشمار40 انجام می گرفتند. در سالهای بعد هنرمندان قالیباف قم تحول قالیبافی را به حد تکامل رسانیده و با مهارت و توانایی خاصی مبادرت به بافت فرشهای تمام ابریشم با رجشمار بسیار بالایی نمودند. قالیهای نفیس که بدین ترتیب و با این نخهای ظریف ابریشمی به بازار عرضه گردید نیز تحت عنوان گل ابریشم مرسوم شدند.

عامل تعیین کننده برای شناسایی قالی های قم تکنیک کار است زیرا که کاملاً منظم و کامل است. اگر به قالی های جدید با کیفیت عالی (مثلاً قالی های کاشان، تهران، کرمان و غیره) دقیق شویم، در پشت این قالی ها بخصوص در کلفتی پودها، تار و یا گره ها، پاره ای بی نظمی ها را خواهیم دید که البته قابل چشم پوشی اند. این بی نظمی در قالی های قم مطلقاً وجود ندارد و نظم آنها به نحوی است که گاهی انسان را به تردید می اندازد و این تردید تا جایی است که فکر می کند مبادا این قالی با ماشین بافته شده است.

بافت آن بسیار فشرده و بادوام و تار آن از نخ پنبه ای تابیده شده و پود آن نازک تر است. گره ها از پشم زیبای محلی که به نام سبزوار معروف است می باشند. این گره ها بسیار کوچک اند (بطور متوسط در هر دسی متر مربع 4000 تا 7000 گره) و از نوع فارسی باف می باشند. ارتفاع پرزها متوسط و فقط در یک طرف این قالی ها ریشه دیده می شود. ریشه ها دوتایی و به هم تابیده هستند. بعلاوه این ریشه ها بجای این که صاف باشند به نظر می رسند که بطور نامنظمی از قالی بیرون جهیده اند.

ساختار اولیه: تار و پود معمولاً از نخ تابیده بسیار ظریفند. در قالیهای ابریشمی تار و معمولاً پود از ابریشم هستند.

گره: قالیهای قم بدلیل ظرافت بسیارشان شهرت دارند. حداقل 2500 گره در هر دسیمتر مربع دارند و در قالیهای نا مرغوب این تعداد به 10000 گره در هر متر مربع می رسد و در قالیهای ابریشمی این تعداد بیشتر است و نوع گره، گره فارسی است، بندرت جفتی بافی نیز در این منطقه دیده می شود. 

پرز: پرزها در قالی قم محکم و کمی خشن بوده و بیشتر از پشم تابیده بسیار نازک یا ابریشم تابیده بسیار ظریف استفاده می شود. پرز قالیها معمولاً کوتاه و چنانچه از ابریشم باشد بسیار کوتاه چیده می شود.

کیفیت: قالیهای قم بسیار بادوام و بیشتر جنبه تزئینی دارند و از بهترین تولیدات قالیهای ایران محسوب می شوند.

 

-  طرحهای رایج

طرحهای قالی قم همانند رنگهای مورد استفاده از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار است. نقشه های قالی های قدیمی قم را طرح های مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی محرمات- محرابی و شکارگاه تشکیل می دادند این طرح ها که با اقتباس از نقشه های کاشان و اصفهان تهیه شده بود بسرعت با خلاقیت طراحان قم دچار تحول شده و سبک جدیدی در صنعت قالیبافی ایران پدیدار گشت. این سبک با ویژگیهایی نظیر طراحی استادانه و هماهنگی نقوش و رنگ آمیزی بدیع و کم نظیر به "سبک فرش قم" مشهور گردید.

نقش بته جقه همانقدر که در روستاهای ترک زبان همدان با حالتی خاص منطقه مورد استفاده است، در روستاهای فارس زبان قم نیز در زمینه های گرم در اندازه های دو ذرع تا 7 مترمربع بافته می شود.

طرحهای اسلیمی، ختایی، لچک و ترنجدار و نیز طرحهای درختی همانند قالیچه های اصفهان از جمله طرحهای مورد نظری است که بیشترین تولیدات را بخود اختصاص می دهد. نقشهای کومه ای (درختی، حیوانی، بوته ای) و شاه عباسی گل فرنگ به لحاظ امکاناتی که طرح و رنگ آمیزی آنها دارد از زیبایی چشمگیر و رنگهای بدیع بهره مندند.

طرح قالیهای شکارگاهی نیز گر چه از اصفهان نشأت گرفته است، لیکن نمونه های فراوانی از این طرح را در قالیهای ابریشم بافت قم می توان مشاهده نمود و بالاخره با توجه به تنوع نقوش و مهارتی که در بافنده قم سراغ داریم تعجبی نخواهد داشت اگر شاهد تولید طرح هایی هندسی و نیمه هندسی در بافته های این منطقه باشیم. لذا بافت طرحهایی هندسی همانند قالیهای قفقاز و نقشهای هراتی موسوم به ماهی درهم که در مدالیونی چند ضلعی متن قالی قم را بخود اختصاص می دهند، گهگاه تعجب بیننده را که همواره به اصالت طرحهای هر منطقه می اندیشیده است بر می انگیزد.           

بافندگان قمی، ترجیح می دهند که دلپذیرترین طرحهای سایر مراکز قالیبافی ایران را که در مرور زمان مطلوب و مقبول طبع همگان واقع شده اند با مختصر تغییراتی ببافند. اگر فرشهای آن با قالیهاو قالیچه های اصفهان و کاشان به لحاظ مشابهت نقشه اشتباه شوند زیاد مهم به نظر نمی آید. بطور کلی می توان طرحهای رایج در قالیهای قم را در موارد زیر خلاصه کرد:

بندی خشتی (موزاییکی بختیاری)، بته ای، درختی، شکارگاه، هندسی جوشقانی، شاه عباسی، لچک ترنج، شاه عباسی افشان، محرمات، ترنجی کف ساده، بندی کتیبه ای، محرابی، گل فرنگ و ضل السلطانی، محتشم و خشتی.     

طرحهای بوته میری مکرر، نسبت به طرح گلدان رایج ترند. بسیاری از قطعات نیز دارای مدال مرکزی و طرحهای گوناگون در کناره و گوشه ها هستند.

قالی های قم از طریق رنگ های روشن زمینه آن (سفید عاجی، کرم، زرد) قابل تشخیص هستند که عموماً، این زمینه عاری از ترنج ها و لچک ها می باشد. هر چند که نقش آنها در موضوعاتی که ارائه می کنند،دارای پاره ای نا استواری ها و تغییرپذیری ها می باشد لکن در اکثر موارد معرف دو نوع نقش است: یکی از این دو نقش، سرو کوچک استلیزه شده، یعنی بته که گاهی مواقع بطور غلط آنرا نقش کاشمر می نامند، و نقش دیگر ظل السلطانی است. این نقش عبارت است از گلدان مملو از گلی که پرندگان کوچک و زیبایی در بالای آن پرواز می کنند.

ندرتاً به قالی هایی از قم بر می خوریم که دارای مجموعه ای از سروهای واقعی در بین گیاهان و درختان گل دار هستند و از روی طرح های لطیف و ظریفی که دو تخته فرش ابریشمین و قدیمی مقبره شاه عباس را در قم نقشین کرده اند، تقلید شده است.

-  منابع و مآخذ

  • اشنبرنر، اریک، قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران، جمشید تولایی و محمد رضا نصیری، تهران، یساولی، 1374
  • دانشگر، احمد، فرهنگ جامع فرش یادواره دانشنامه ، تهران، نشر دی، 1372
  • نصیری، محمد جواد، سیری در هنر قالیبافی ایران، تهران، مؤلف، 1374
  • هانگلدین، آرمن، قالیهای ایرانی، اصغر کریمی، تهران، فرهنگسرا، 1375
  • یساولی، جواد، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، تهران، فرهنگسرا، 1370
  • قالی ایران شاهکار هنر، سازمان اتکا
  • نشریه قم نگین فرش دستباف ایران، سازمان جهاد سازندگی قم

ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

قالی اردبیل(2)

تهیه و گردآوری : م-نجد

قالی اردبیل :

قالی اردبیل که شهرت جهانی دارد از گنجینه های بقعه شیخ صفی می باشد که در زمان شاه طهماسب اول در سال 946 ه . ق توسط مقصود کاشانی در تبریز بافته شده و تا سال 1312 در کف دارالحفاظ ( قندیل خانه ) بقعه قرار داشته است . قالی اردبیل که حتی امروز به عنوان یکی از ذخایر ارزی کشور انگلستان محسوب می شود در سال 1312 ه . ق به دلیل کمبود بودجه شاهان قاجار و برای ساخت راه آهن در ازای آهن به مبلغی حدود 000,38 تومان فروخته شد البته این از دلایل اظهار نظرات متخصصین و کارشناسان است بعضی هم بر این عقیده اند که برای تعمیر بقعه فرش فروخته شده قالی اردبیل امروز در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود و جزء با ارزش ترین فرش های جهان به شمار می رود و همانند دیگر آثار ارزنده بقعه زینت بخش موزه های جهان شده ، موزه های رم ، لندن و آمستردام جزیی از این موزه ها هستند .

صنایع دستی قالب در استان اردبیل قالی بافی ، گلیم بافی ، جاجیم بافی و ورنی بافیست . بیش از 90 در صد مردم استان به تولید این صنایع مشغولند .

تا سال 1310 هجری در شهر های مجاور اردبیل فرش ها کناره ای در اندازه های مختلف از 6 / 3 متر تا حدود 11 متر بافته می شده است اندازه های کوتاهتر و ارزان قیمت تر در مشرق استان بافته می شد که معمولا در خود اردبیل به فروش می رفته که به کناره های اردبیلی شهرت یافته بهترین و مرغوب ترین این کناره ها در سراب و روستاهای مجاور آن بافته می شد که در تبریز به کناره های سراب معروف است که معمولا دارای متن شتری و ترنج های لوزی شکل است .

قبل از جنگ جهانی دوم این مناطق که از مراکز مهم قالی بافی محسوب می شد دارای رکود اقتصادی شد و کارگران برای کار به اراک مهاجرت کرده و در زمینه بافت قالی ساروق شروع به کار کردند

بافت قالی کم عرض بروی دارهای کم عرض صورت می گرفت و همچنین عدم آشنایی بافندگان به بافت قالی های بزرگ باعث رواج کناره شد و حتی عشایر و بافندگان روستایی هنوز هم به بافت قالی های کم عرض مشغولند و این نقشه ها همان نقشه های طرح قلمی ، نیم قلمی و جلد باخان شهرت دارد که در حدود سال های 1300 ه. ش در مناطق اردبیل و سراب بافته می شده ، در دوره صفویان رابطه بین ایران و جمهوری آذربایجان تاثیرات زیادی در بافت فرش ها و زیر انداز های دو منطقه بوجود آورده و به همین علت بافت فرش ها و زیر انداز های قفقاز در استان به وفور مشاهده می شود قفقاز از بهترین و مهمترین مراکز قالی بافی ایران از عهد صفویه تا عهد قاجار بوده نقوشی که در این منطقه طراحی می شود انتزاعی و هندسی و به صورت لوزی های بهم چسبیده بوده و بخش میانی لوزی های گل و برگ ختایی و شاه عباسی درشت است و در زمینه اصلی فرش علاوه بر لوزی ها نقش های خیالی همچون سیمرغ و اژدها به چشم می خورد .

از نقش های رایج دیگر در قاب قابی یا خشتی همراه با گل و گیاه و نقش محرابی منقوش به نقوش شکسته گیاهی است . رنگ زمینه قالی های قفقازی سرخ آتشین ، روناسی ، سرمه ای ، قهوه ای و کرم سیر است اندازه رایج در آن ها قالی ، قالیچه و کناره است . شیروان و گنجه از مناطق بافت قالی در قفقاز هستند . نقش محرابی رنگ شرابی در شیروان بافته می شود که در نوع خود بی نظیر است. اشکال مربع و لوزی متصل به هم هستند رنگ این نوع بافت فیروزه ای بسیار زیباست . قالی و قالیچه های فوق در رج شمار های 25- 30 الی 45 در استان اردبیل به اقتباس از طرح های قفقازی تولید می شد .

شهر ها و روستا ها و عشایر ایل سوون در بافت و تهیه قالی و قالیچه و کناره با نقوش هندسی و زینتی و سنتی محلی در دنیا مشهور و صاحب عنوان است . مواد اولیه برای بافت الیاف پشمی و پنبه ای است که به وفور خود استان تولید می شود نوع بافت متقارن ( ترکی بافت ) بوده و در رج شمار های 30 تا 80 بافت می شود .

از نشانه های بارز روستایی اردبیل گیس بافی شده در دو سر قالی و نیز ساده بافی گلیم در دو سر قالی است که از 5 سانتی متر تا 20 سانتی متر می باشد بافت حاشیه مضاعف ساده در بخش افقی و عمودی قالیچه که در آن ها نقوش حیوانی و گیاهی به صورت شکسته کار می شود . درشت بافی و بلندی پرز ها ووزن سنگین این نوع قالیچه ها از نشانه های بافت روستایی اردبیل است .

عشایر برای خودشان به دلیل نداشتن الیاف مکانیکی فرش هایی با رج شمار 18 الی 25 تولید می کنند . عشایر و ایلات ذهنی باف هستند و نقشه ای برای فرش نمی کشند و از رنگ های تند و خشن استفاده می کنند که ناشی از برخورد مستقیم با طبیعت اطراف خویش است و طرح هایشان عموما لچک ترنج می باشد .

اندازه های رایج در فرش استان اردبیل :

1. قاپی ایچی ( پادری پشتی )     2. ذرع چارک      3. ذرع و نیم          4. مسند

سانتی متر 75×100- سانتی متر 80×120- سانتی متر150×100- سانتی متر140×200

 5 . قالی           7 . مترو                 8 . کناره               9. خرک

سانتی متر 40×30- سانتی متر 300×200 - سانتی متر (300،400)×150- سانتی متر (500،400،300) × (80،70)

مواد اولیه :  

پشم مغان ( عشایر ) به درد لحاف و تشک می خورد چون زبر است و در موقع ریسندگی زیاد پرز می دهد . از نظر رنگ پذیری و زیبایی هیچ کدام از نژاد های ایرانی به اندازه پشم طالش جوابگو نیست . در قالی اردبیل ابریشم به کار نمی رفت . آقای جبرائیل صالح از استادان طراحی قالی اردبیل معتقد است که عظمت و شکوه قالی با پشم است و هر کس در صنعت عقب است به طرف ابریشم می رود .

به طور کلی می توان نقشه هایی که در اردبیل بافته می شوند به سه دسته تقسیم کرد :

1 نقشه های اقتباسی از جمهوری آذربایجان

2 نقشه های اقتباسی از دیگر نقاط ایران : مانند هریس و تبریز

3 نقشه های قدیمی منطقه

رنگ های فرش اردبیل در گذشته رنگ های طبیعی بوده است و بعضی از فرش های تولیدی در منطقه با استفاده از پشم های طبیعی با رنگ سیاه و قهوه ای و کرم به صورت خود رنگ بافته می شده اند . قالیچه های اردبیل از نوع درشت باف یا پرز بلند هستند که متن غالب آن ها دارای رنگ مسی است که در حال حاضر به رنگ دونمی اراک شبیه است .

منابع                                     

سایت  www . rugart . ir

www.tabrizlau . ac . ir / carpet % 20 site

کتاب  هنر قالیبافی ایران  محمد جواد امیری

فصل نامه  نقش و فرش / شماره دهم   ،  سعید حمید پور

کتاب  قالی ایران ، سیسیل ادواردز

www. Irancarpet.ir   

www. Rugman .com

www . incc .ir

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

قالی اردبیل(1)

تهیه و گردآوری : م-نجد

نام اردبیل همواره به همراه نام قالی ذی قیمت اردبیل متعلق به قرن شانزدهم  میلادی که فعلا در موزه ویکتوریا و آلبرت مظبوط است برده می شود . اردبیل گر چه در گذشته از سابقه درخشانی در فرش بافی بر خوردار بوده امروزه به لحاظ استفاده از نقوش یکسان و یکنواخت و عدم کاربرد نقوش اصیل اردبیلی ، از ارزش و اعتباری که فرش های دیگر در بازار های جهانی دارند ، بی بهره است .

فرش هایی که در اردبیل تهیه می شود در ابعاد کوچک و به صورت قالیچه عرضه می شود و در محل اصطلاحا به آن ها کلگی یا میانه می گویند . نقش قالیچه های اردبیل را که شباهت زیادی به قالی های قفقاز دارند بیشتر نقوش هندسی تشکیل می دهد . در اطراف اردبیل قطع کناره بیشتر متداول و رایج است و نقشه های معمولی عبارتند از : قلمی ، یورتچی ، گل تپه ، گل نقشه .

تولیدات اردبیل شباهت بسیاری به قالی های قفقاز دارد لیکن حواشی در قالی های اردبیل بسیار پر کارترندو پرز آن ها بلند تر و فاقد ظرافت است . رنگ ها نیز در قالی های اردبیلی روشن تر و زنده ترند .  

بافت فرش در اردبیل سابقه کهن دارد و در دوران صفویه در اوج خود بوده است . در دوران قاجاریه فرش اردبیل رونق خود را از دست داد . ولی بافندگان اردبیل در زمان جنگ جهانی دوم که فرش بافی شیروان و سایر مناطق قالیبافی قفقاز در حال رکود بود ، با اقتباس از برخی طرح های قفقازی و همچنین استفاده از نقش های تبریز از جمله مشایخی و هراتی با استفاده از گره متقارن ( ترکی ) فرش بافی خود را مجددا احیا کردند . بافـت قالی اردبیـل در حوزه شهری به صـورت تمـام لول و نیم لول می باشد . ولی فرش هایی که به وسیله عشایر کوچ نشین استان تولید می شود ، عموما تخت بافی است .

رنگ های فرش های اردبیل روشن و زنده بوده و در آن ها از رنگ های فیروزه ای سفید نخودی کرم سرمه ای استفاده می شود . یکی از رایج ترین طرح های مورد استفاده در فرش اردبیل طرح قیچی قوبا است که اقتباس از طرح های قفقاز و شیروان است . از طرح های دیگر اردبیل می توان به طرح زیر خاکی پدنیس نقشه شمشیر 3 گول بوته چایدان و اولوز و توسباقا هریسی و قولتوق و ماهی اشاره کرد .

از مهمترین مراکز بافت فرش استان می توان به شهرهای اردبیل مشکین شهر  و روستاهای تابعه آن و خلخال و روستاهای تابعه آن می باشد . فرش های مهم و عروف صادراتی اردبیل کناره می باشد که با طرح و نقوش ساده در متن که به صورت یک یا 3 ترنج که به اصطلاح محلی به آن گل و یا  حوض کوچک می گویند ، بافته می شود .

حاشیه های این کناره ها نسبت به متن پر کار تر می باشد . از طرح ها و نقوش امروزی اردبیل به بافت طرح ریزه ماهی که به دلیل بافت در محله های قدیم اردبیل به پیر مادر و یا ماهی میر اشرف معروف است ، می توان اشاره نمود . همچنین فرش هایی که با طرح و نقشه مرحوم اسداله وثوق به صورت طرح های هندسی شکسته و زمینه ساده و رنگ ابرش شده بافته شده می شود ، هواداران زیادی در اروپا دارد .

از تولید فرش دست باف اردبیل به لحاظ شیوه بافت  می توان به نوعی بافت به نام قبا باف یا ارمنی باف اشاره کرد که دریافت آن ها تنها از یک پود با ضخامت یکسان استفاده می شود . این نوع فرش بسیار نرم و قابل انعطاف است . در بافت این فرش ها بیشتر چله پشمی و خامه رنگرزی شده گیاهی استفاده می شود که پس از پرداخت و شستشوی فرش جلوه ی خاصی پیدا می کند . و می توان از هنر رنگ رزی وابداع و نو آوری استاد بخشعلی زمیادی نام برد که استاد رنگـرزی و قالی بافی ذهنی می باشد .

منابع                                     

سایت  www . rugart . ir

www.tabrizlau . ac . ir / carpet % 20 site

کتاب  هنر قالیبافی ایران ، محمد جواد امیری

فصل نامه  نقش و فرش / شماره دهم   ،  سعید حمید پور

کتاب  قالی ایران ، سیسیل ادواردز

www. Irancarpet.ir   

www. Rugman .com

www . incc .ir

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

 

1- هنر و صنعت قالی در ایران ( مشتمل بر سیری در تاریخ رنگرزی و طرح و بافت قالی ) منصور ورزی انتشارات رز 1350

2-   سیری در هنر قالی بافی در ایران محمد جواد نصیری 1374

3-   پژوهشی در فرش ایران تورج ژوله 1381- یساولی

4-   شیمی نساجی بهزاد احمدی 1364 انتشارات شرکت صنایع اراک

5-   پروژهای دانشجویی

6-    تکمیل فرآورده های نساجی و رنگرزی ، تهران ، مرتضی سهی زاده ابیانه 1368 ، انتشارات دهخدا

7-آئین کار رنگرزی خامه قالی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

8-شیمی و تکنولوژی رنگ انتشارات نیما 1364 نقی سعادتجو

9-مجموعه مقالات اولین سمینار ملی فرش دستباف 1382

10- قالی ایران م .ا. به آذین کتاب جوانان -1364 چاپخانه سپهر

11- تکنیکهای رنگرزی حسین توانایی-انتشارات پوشینه بافت -1371

12- رنگرزی الیاف و نخ پشم ،ابریشم ، پنبه نسرین صدری-دفتر نشر فرهنگ اسلامی
ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

 

درس رنگرزی شیمیایی:

پیشنیاز : الیاف شناسی

هدف درس : آشنایی با رنگرزی الیاف مورد استفاده در بافت فرش با استفاده از رنگهای شیمیایی

سر فصلها ی دروس :

 

ویژگی رنگهای شیمیایی

آشنایی با ماشین آلات و وسایل کارگاه رنگرزی

 محاسبات در رنگرزی شیمیایی

 شستشوی الیاف در رنگرزی شیمیایی

 رنگرزی پشم با

 رنگهای اسیدی دندانه ای راکتیو و مستقیم

رنگرزی پنبه با

 رنگهای اسیدی دندانه ای ، خمی راکتیو متال کمپلکس مستقیم

رنگرزی ابریشم با رنگهای مستقیم

رنگزدایی پشم ، پنبه و ابریشم

 

عملی : رنگرزی الیاف مختلف با رنگهای مختلف ( سرفصل دروس کاردانی ناپیوسته علمی و کاربردی فرش دستباف)

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان