سفارش تبلیغ
صبا ویژن

فرش دستباف

ضمن تشکر از مشارکت کننده گان طرحهای  پژوهشی - فرصت ارسال پروپزال در تاریخ 92/4/15 به اتمام رسیده است


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

 

مرکز ملی فرش ایران

فراخوان طرح های پژوهشی  سال 1392

مرکز ملی فرش ایران به منظور انجام تحقیقات و مطالعات  در محورهای ذیل که براساس فرآیند نیازسنجی و با مشارکت فعالان عرصه فرش دستباف انتخاب شده اند، از محققین،اساتید دانشگاهها و پژوهشگران دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری دعوت به همکاری می نماید.علاقمندان می توانند فرم شناسنامه طرحهای تحقیقاتی را تکمیل و به آدرس: تهران-  ضلع شمال غربی میدان ولی عصر(عج) –ساختمان شماره 2 وزارت صنعت، معدن و تجارت( شهید اسداله زاده) - مرکز ملی فرش ایران – طبقه چهارم -معاونت تحقیقات و آموزش  ارسال نمایند. گفتنی است بر پایه اعلام معاونت تحقیقات و آموزش مرکز ملی فرش ایران، متقاضیان ضمن ارائه سوابق علمی و پژوهشی می توانند جهت دریافت اطلاعات بیشتر درباره تکمیل شناسنامه با  شماره تلفن های ذیل تماس گرفته و حداکثر تا تاریخ 92/3/31نسبت به ارسال شناسنامه تکمیل شده اقدام نمایند.

 

 

 

تحقیقات در ابعاد هنری فرش، طرح و نقش: (7- 88925331- د اخلی 2211 سرکار خانم دکتردریایی)

1-     بررسی طرح و رنگ قالی شاهسون

2-   بررسی طرح و رنگ قالی کهکیلویه و بویر احمد

3- بررسی طرح و رنگ قالی خمسه زنجان

4-   آرشیو تصاویر نقوش فرش های کرمان

5-   آرشیو تصاویر نقوش فرش های کردی

6-   آرشیو تصاویر نقوش فرش های بلوچ

7-ترجمه کتاب(Frozen Tombs of Siberia) گورهای یخی سیبری

تحقیقات در ابعاد فنی فرش : ( 88905826- آقایان مهندس کریمشاهی- مهندس خدم الحسینی)

8-عارضه یابی تولید چله و خامه ابریشمی مورد مصرف در فرش دستباف و بهینه یابی فاکتورهای آن با تاکید بر ارتقاء کیفیت ابریشم بومی و تعدیل قیمت تمام شده آن

9- بهینه یابی نسبت اختلاط الیاف پشم بومی و وارداتی با تاکید بر ارتقاء کیفیت نخ پشمی مصرفی در فرش دستباف و تعدیل قیمت تمام شده آن

10-امکان سنجی اجرای فرایند ظریف سازی نخهای پشمی بومی مورد مصرف در فرش دستباف در مقیاس نیمه صنعتی با تکیه بر فناوری نانو

11- 

12- 

تحقیقات در ابعاد مدیریتی و بازاریابی فرش: ( 88905826- آقای  مشرف- سرکار خانم یاردل)

 

13-                        طراحی نظام جامع آماری و اطلاعاتی هنر- صنعت فرش دستباف ایران

14-                        بررسی اثر بخشی دوره های آموزشی ناظرین فنی فرش دستباف

15-                        بررسی اثر بخشی تسهیلات مشاغل خانگی فرش دستباف ارائه شده به بافندگان خانگی فرش دستباف

16-بررسی اثر بخشی جشنواره فروش فرش دستباف کشور

17-            بررسی سهم بازار فرش دستباف ایران نسبت به رقبا در چند بازار اولویت دار و ارائه خط مشی های دفاعی آن(ژاپن و سنگاپور)

18-                        شناسایی تمایلات و سلیقه خریداران فرش دستباف در بازارهای هدف(ترکیه و عراق)

19-بررسی اثر بخشی هیات های تجاری فرش دستباف طی دو سال گذشته و ارائه راهکار

20-بررسی اثر بخشی نمایشگاههای خارجی فرش دستباف انجام شده طی دو سال گذشته و ارائه راهکار

 

محورهای طرح های دانشجویی در ابعاد مختلف هنر و صنعت فرش دستباف در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری- ( 88905826- آقای  مهندس ویسیان)

دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های مرتبط با ابعاد مختلف فرش دستباف می‌توانند عناوین پایان نامه های خود را که متناسب با محورهای ذیل می‌باشد را با هماهنگی مدیریت تحقیقات مرکز ملی فرش انتخاب و پس از تصویب پروپوزال در دانشگاه مربوطه، جهت حمایت به مرکز ملی فرش ارائه دهند.

شرایط زیست محیطی در فرآیند تولید فرش دستباف

مواد اولیه و رنگزاهای طبیعی در فرش دستباف

استفاده از فناوری های نوین در فرش دستباف

جغرافیای بافت فرش دستباف

طبقه بندی طرح های قالی ایران

سیر تحول طرح های قالی ایران

طرحها و نقوش رایج در مناطق قالی بافی ایران

فرشهای موزه ای از نظر طرح و نقش، رنگ آمیز ، مواد اولیه، خصوصیات بافت و قدمت

انواع شورهای صادراتی فرش دستباف

شیوه تعیین قدمت فرش دستباف

بافت های مرمتی و روشهای تشخیص آن

روشهای کاهش قیمت تمام شده فرش دستباف با حفظ کیفیت

اثر نرخ ارز بر صادرات فرش دستباف، تولید، اشتغال و تعیین نرخ ارز مطلوب

عوامل تاثیر گذار بر ارزش ویژه برند از دیدگاه مصرف کنندگان خارجی( مطالعه موردی فرش دستباف)

روش های نوین تجارت و تجارت الکترونیک فرش دستباف

قوانین و مقررات بازرگانی فرش دستباف

تاثیر تحریم کشورهای غربی بر صادرات فرش دستباف ایران

 

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان
مرکز ملی فرش ایران برای اجرای طرح های پژوهشی سال 1388 از محققان، استادان دانشگاه و صاحب نظران مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا دعوت به همکاری می کند.
عناوین مصوب تحقیقاتی مرکز ملی فرش ایران در سال 1388 به تفکیک زمینه های تحقیقاتی به شرح زیرند:
الف) اجتماعی و مدیریت:
1. مقایسه تطبیقی تولید، تجارت و حمایت های دولتی فرش دستباف در ایران و کشورهای هند، پاکستان و افغانستان
2. بررسی میزان موفقیت اتحادیه تعاونی ها و تعاونی های شهری و روستایی فرش دستباف در ارایه خدمات به اعضا و سایر وظایف اتحادیه ها.
3. بررسی روش های تقویت نقش اتحادیه ها، تعاونی ها و اصناف در تولید و صادرات فرش (قانونی، ساختار و تشکیلات، وظایف، تشکیلات موازی، حمایت مالی و مشکلات و ...)
ب) اقتصاد و بازرگانی:
1. بررسی و تعیین سهم هر یک از عوامل تولید و فروش در ایجاد ارزش افزوده و روش های کاهش بهای تمام شده و قیمت فروش فرش دستباف
2. به کارگیری الگوی سیستم دینامیکی به منظور ارزیابی اثر بخشی هزینه های آموزش و تبلیغات بر تولید و صادرات فرش ایران ( امکان پذیری اجرایی بر اساس پرپوزال بررسی می شود.)
3. بررسی و ارایه راهکارهای اجرایی افزایش مصرف فرش های دستباف در ایران (با تأکید بر فرش های تجاری)
ج) مواد اولیه و رنگرزی:
1. امکان سنجی، بکارگیری روش های غیر مخرب دستگاهی تشخیص رنگ های طبیعی از رنگ های شیمیایی بر روی فرش دستباف
تبصره: در روش تحقیق تصریح شود که فرآیند کامل رنگرزی گیاهی مورد بررسی قرار گیرد نه اینکه مواردی که فقط سطح یا پوششی از رنگ گیاهی می دهند.
2. مستندسازی شیوه های رنگرزی مرسوم در کارگاه های رنگرزی استان های مختلف (پایلوت در 2 استان انجام شود با تشخیص اولویت توسط بخش مواد اولیه و رنگرزی.)
3. تأثیر ویژگی های فنی الیاف و خط تولید نخ بر خامه پشمی مورد مصرف در فرش دستباف با تأکید بر کاربرد
نکته: در روش تحقیق 2 تا 3 نوع الیاف داخلی و وارداتی و ترکیب های بهینه مورد بررسی قرار گیرد.
د) طرح و نقش:
1ـ تدوین نظام طبقه بندی طرح و نقش فرش دستباف ایران (خروجی باید کتاب باشد)
2ـ بانک طرح و نقش فرش (مرحله اول گرد آوری اطلاعات) در استانهای کرمان، همدان، سیستان و بلوچستان، مرکزی و فرش عشایری ایران (در قالب پایان نامه های دانشجویی)
هـ) بافت و تکمیل:
1ـ پروژه ساخت و به کارگیری قیچی برقی مورد استفاده در فرش های دستباف (ترکی و فارسی)
2ـ بررسی شیوه های کاهش آسیب های وارده بر فرش دستباف ناشی از به کارگیری آب، مواد و روش های مختلف تغییر تونالیته رنگی آن به تناسب بازار (اروپا، آمریکا و ...)
3ـ مطالعه تطبیقی حمایت های دولت (مالی و . . .) از فرش دستباف و ماشینی
 
گفتنی است بر پایه اعلام مدیریت تحقیقات مرکز ملی فرش ایران، متقاضیان می توانند جهت دریافت اطلاعات بیشتر درباره تکمیل شناسنامه با امور پژوهشی مدیریت تحقیقات (مهندس عزیزی به شماره 88905826) تماس گرفته و برای دریافت و تکمیل فرم خام شناسنامه حداکثر تا تاریخ 19/10/88 به سامانه اطلاع رسانی مرکز ملی فرش به نشانی www.incc.ir (بخش طرح ها و پروژه ها) مراجعه کنند.
منبع : روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران

ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

رنگرزی کالای پشمی با رنگ گیاهی و پساب گل‌جعفری و بررسی خواص فیزیکی
آن

رنگرزی
کالای پشمی با رنگ گیاهی و پساب گل‌کاغذی و بررسی خواص فیزیکی آن

شناسایی
ومعرفی گیاهان رنگزای فراموش شده استان لرستان

بررسی
اثر اسید و دندانه بر خصوصیات نخ ابریشم رنگرزی شده با قرمزدانه

شناسایی
و معرفی گیاهان رنگده بمنظور کاربرد در رنگرزی علمی بر روی الیاف پشم

طرح
پایلوت مرسریزاسیون چله پنبه ای فرشهای دستباف ظریف با تاکید بر بهبود خواص
مکانیکی (رویکرد تحقیقاتی- عملیاتی)

رنگرزی
نخ پشمی با گیاه رنگزای اوکالیپتوس و بررسی خواص فیزیکی آن

تغییر
رنگ زرد کالای پشمی رنگرزی شده با اسپرک و پوست انار در برابر شستشوهای مختلف

تغییر
رنگ کالای پشمی رنگرزی شده با برگ مو در برابر عملیات شیمیایی بعدی

بررسی
رفتار رنگ کالای رنگرزی شده با روناس در برابر ترکیبات مختلف

محافظت
کالای پشمی در برابر امواج فرا بنفش با استفاده از ترکیب نانو دی اکسید تیتانیوم

مطالعات
امکانسنجی ایجاد یک واحد شستشوی پشم دباغی در چرمشهر ورامین

بهبود
خواص فیزیکی و مکانیکی نخ های پشمی حاوی الیاف دباغی مورد مصرف در فرش دستباف با
عملیات آنزیمی

بی رنگ
کردن نخ پشمی خود رنگ به روش اکسیدی و افزایش کیفیت آن بوسیله عمل با ترانس
گلوتامیناز

بهبود
کیفیت نخ پشمی سفیدگری شده در عمل با ترانس گلوتامیناز

بررسی
تاثیر عملیات آنزیم پروتئاز روی ساختار و رنگپذیری پشم

بررسی
تاثیر عملیات آنزیم لاکاز روی ساختار و رنگرزی کالای پشمی

مقایسه
ثبات نوری برخی از رنگزاهای طبیعی و شیمیایی مورد استفاده در فرش دستباف

تخمین و
پیش بینی نمرات مواد اولیه مصرفی فرش دستباف متناسب با رجشمار بافت براساس روشی
آماری

بررسی
اثر ضد میکروبی رودالون در کاهش حضور و رشد میکروارگانیزم های مضر بر روی فرش
ابریشمی

اثرعملیات
پس از رنگرزی بر شید رنگی خامه پشمی رنگرزی شده با روناس

بررسی
تأثیر اسید و دندانه‌های مختلف بر روی نخ پشمی رنگرزی شده با هلیله

اثر روش
استخراج ماده رنگزا بر شید رنگی پشم رنگرزی شده با رنگزاهای طبیعی

رنگرزی
سنتی در استان چهار محال بختیاری

ضرورت
اصلاح نژادی گوسفندان بومی برای پشم
قالی

رنگرزی
پشم با رنگزای طبیعی کلم قرمز و بررسی ثباتهای رنگی

بررسی
برخی از خصوصیات الیاف گوسفند مغانی به روش آنالیز تصویر

رنگرزی
کالای پشمی با رنگ گیاهی و پساب گزنه و بررسی خواص فیزیکی آن

رنگرزی
کالای پشمی با رنگ گیاهی و پساب پلم و بررسی خواص فیزیکی آن

رنگرزی
کالای پشمی با گیاه رنگی و پساب ولیک و بررسی خواص فیزیکی آن

بررسی
تغییرات برخی از خصوصیات الیاف پشم در نسلهای مختلف از دورگهای بلوچی ، قزل ،
بلوچی ، مغانی

استفاده
از آب انار، روشی نوین برای بدست آوردن فام آبی

رنگرزی
الیاف پشم با رنگزای طبیعی فاستیک

مقایسه
رنگپذیری الیاف پشمی با رنگزای روناس به روش معمول و امواج فراصوت

تاثیر
نحوه چیدن بر ویژگی‌های تولیدی و کیفی پشم

مطالعه
وضعیت مرسوم جمع‌آوری و خرید و فروش پشم در استان خراسان رضوی

بررسی
تولید پشم در استان‌های ‌خراسان رضوی و جنوبی

بررسی
اثر جوربندی (سورتینگ) بیده بر خصوصیات کیفی الیاف پشم

رنگرزی الیاف پشم با
استفاده از رستنی های آذربایجان شرقی

رنگرزی
نخ پشمی با رنگزای استخراج شده از چای

رنگرزی
پشم با ضایعات کارخانجات تولید کننده روغن زیتون به عنوان رنگزای طبیعی


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

سیری در تاریخ رنگهای طبیعی و قالی بافی(2)

تهیه و گردآوری: ک. امیریگانه

1
چین

1"چینی
ها دارای قدیمی ترین سنن هنری می باشند ، تمدن انها به چهار تا پنج هزار سال قبل
از میلاد مسیح می رسد چندین اختراع و اکتشاف اصلی به انها نسبت داده می شود .

چین
سرزمین اصلی ابریشم ، ملکه الیاف نساجی است . بنا به روایات چینی ها پرورش کرم
ابریشم در 2640 سال قبل از میلاد مسیح شروع شد . تعداد  زیادی تکه پارچه های ابریشمی از زمانهای بسیار
دور در حفاری های متعدد در چین پیدا شد ولی به واسطه قدمت زمان معلوم نیست که ایا
انها رنگ شده اند یا خیر ؟ به هر حال در روایاتی که از نتایج گذشته به جای مانده
اند معلوم میشود لباس هایی که در ان دوره پوشید نشان متداول بوده اند رنگ می شده و
حتی پوشیدن پارچه های رنگی از طرف طبقات مختلف الزام اور بوده است . به طوری که در
تاریخ  چنین امده است امپراطور و ملکه لباس
زرد و خانواده سلطنتی و درباریان بنفش ، شوالیه های درجه اول ابی ، شوالیه های
درجه دو قرمز ، و نجیب زادگان درجه سه لباس مشکی در بر می کردند .

در کتابی
که تاریخ تالیف ان به قرن هجده میلادی منسوب است نوشته شده که در قرون قبل از
میلاد مسیح رنگرزی توسط زنان در خانه ها فقط برای احتیاجات خودشان و فامیل انجام
می گردید و همچنین گفته شده است که چینی ها حتی از 2000 سال قبل از میلاد به رنگ
قرمز که از حشره قرمزدانه و ابی که از گیاه نیل گرفته می شد اشنایی کامل داشتند .
رنگ سبزی که لوکائو نامیده می شد در ان تاریخ شهرت و مصرف زیادی داشت . این رنگ را
از عصاره چندین گیاه تهیه می کردند که به طور معمول زرد روشن و شفافی بوده و در
اثر عمل با کربنات پتاسیم و یا زاج (که هر دوی این ترکیبات را به طور طبیعی می
توان یافت) در روی ابریشم رنگ سبز مایل به ابی درست می شد . در روی الیاف گیاهی
نظیر کتان و پنبه نیز رنگها را به طور مستقیم به مصرف می رساندند و بعضی از گیاهان
نیز بایستی به طور شیمیایی احیا و تخمیر می شدند مانند نیل و وسمه . بنا بر این به
جرات می توان گفت عمل دندانه دادن و احیا کردن از سالهای ما قبل تاریخ در رنگرزی
رایج بوده است .

در مورد
رنگرزی ، طبیعت بهترین معلم برای بشر بوده و هست ."
1

2 ساکنین بین النهرین

1"اولین
ساکنان بین النهرین در زمانهای اولیه تاریخ سومری ها بوده اند . در  ان روزها دجله و فرات در نقاط جداگانه ای به
خلیج فارس می ریختند و در بین اراضی این دو رود بود که سومری ها اولین شهر های خود
را بنا کردند .

سومری ها
در 3500 سال قبل از میلاد در اشور سکنی گزیدند . سفال هایی که از ان دوره پیدا شده
است بسیار ظریف میباشد و از این سفال ها بود که سومری ها برای نوشتن استفاده می
کردند و اولین خطوط میخی و خط نوشته متعلق به همین اقوام و در همین دوره می باشد .

یکی از
لوحه های سفالی مکشوفه ان دوره فهرستی از احتیاجات یک کدبانوی خانه به لباس و پوشش
است . این لوحه نشان می دهد که مقدار صرف وقت یک زن سومری برای تهیه پوشش خود کمتر
از یک زن امروزی نبوده است و همچنین از مطالعه این الواح معلوم می شود که پارچه
های ان دوره به رنگهای گوناگون رنگ می شده اند . پس از این الواح مهمترین مدارکی
که به دست ما رسیده است از قبور حکام و شاهان و ملکه های ان دوره می باشد . مطابق
سنت و اعتقادات مذهبی وقتی ملکه و یا امپراطور می میرد کلیه زنان و کنیزان و بردگان
او هم قربانی می شدند تا روح مرده در ان دنیا تنها و بی یار و یاور نباشد . یکی از
این قبور که متعلق به ملکه سبا میباشد و در شهر غور حفاری شده است مقدار زیادی
پارچه پنبه ای که به رنگ سرخ و پارچه های پشمی که به چند رنگ بافته شده اند بدست
امده است در این پارچه ها از طلا نیز به عنوان زینت استفاده شده است.

چند سال
قبل لوحه سفالی از دوره سومری ها در عراق کشف شد که توسط م- لوی ترجمه و خوانده شد
و اصل این لوحه اکنون در موزه اسلامبول می باشد . ترجمه این لوحه نشان می دهد که
در هزاره سوم قبل از میلاد سومری ها طرز درست کردن صابون را می دانستند و همچنین
از صابون در مصارف نساجی استفاده می شده است در حالی که تمدن های بعدی مانند روم و
یونان تا سالیان بعد از وجود صابون بی اطلاع بودند .

در مورد
رنگرزی با انکه مسلم است که در ان دوره رواج کامل داشته است هیچ نوع نوشته ای در دست
نیست شاید به خاطر ان باشد که رنگرزی را جزو کارهای خانگی می دانستند و تهیه رنگ
نیز به عهده غلامان بوده است و کاری نیز که به عهده ی مردمان پست تری واگذار می شد
احتیاج به نوشتن و گزارش دادن نداشته است و همچنین کار رنگرزی را حتی الامکان از
ان روزگار به صورت راز مخفی نگه داشته و سینه به سینه حفظ می کردند .

امپراطوری
اول اشور در اثر اتحاد پارسی ها و مردم سامی جنوب بین النهرین از بین رفت و نینوا
به دست قوم فاتح از اهمیت اول خود افتاد و به این ترتیب امپراطوری اول اشور دو
قسمت شد . از این دوره اثار نفیسی به جای مانده است که در بین انها دروازه ایشتار
شهرت بسزایی داشت این دروازه که اکنون به صورت اول در موزه ((پرگا لون)) برلن
محافظت می شود دارای کاشی کاری و نقش های فوق العاده زیبایی می باشد که نشان می
دهد هنرمند ان دوره تا چه اندازه به رنگرزی و تهیه رنگ احاطه کامل داشته ."
1

3 ایران

1"در
ایران قبل از اسلام رنگرزی دارای سنتهای بسیار قدیمی می باشد . برخلاف بسیاری از
ملل ان دوره رنگرزان در بین ایرانیان بسیار معزز و محترم بودند و حتی تا این اواخر
یک رنگرز را از لباس و صورت رنگینش می توان شناخت .

وقتی که
سپاهیان اسکندر وارد ایران شدند پلو تارک مورخ معروف که شرح فتوحات او را می نویسد
در بین اشیایی که سپاهیان اسکندر به غنیمت بردند از پنج هزار تالنت (هر تالنت
معادل 260 کیلو گرم ) پارچه ارغوانی نام می برد که حتی 120 سال پس از ان کوچکترین
لطمه ای به پارچه ها وارد نشده . در این زمینه پلو تارک اضافه می کند که ((ثباط
رنگ و استحکام پارچه ها به مناسبت ان است که ایرانیان از مخلوط عسل و موم برای
شفاف نگه داشتن رنگ استفاده می کنند و همین طور در مورد پارچه های سفید و رنگ نشده
از یک موم سفید استفاده می شود و در اثر این عملیات پارچه مدتها بدون لطمه باقی می
ماند .

گفته
پلوتارک از دو نقطه قابل بررسی است ، یکی انکه ثباط رنگ ارغوانی در مقابل نور و
هوا تا چه اندازه بوده و دیگر اینکه ایرانیان قدیم به مواد تکمیلی در رنگرزی و
نساجی اشنایی داشته اند و از انها در بهترین نمودار تولید استفاده می نمودند ))
."
1

3"در
ضمن کاوش های شوش نقش دیواری تیر اندازانی به دست امده که به احتمال قوی صورت
جاودانان یعنی سربازان و پاسبانان خاص شاهنشاه ایران را نشان میدهد در ضمن تماشای
نقش چنان به نظر می رسد که این تیر اندازان با شکوه پیش از انکه قصد جنگ داشته
باشند خود را اراسته اند تا در جشن درباری شرکت کنند . جامه هایی بر تن دارند که
با رنگ درخشان خود توجه را جلب می کند."
3                                                                                                                                                  1
"
انچه که از عکس این نقش دیواری می توان فهمید ان است که
لباسهای این سربازان از چند رنگ تشکیل شده است و چنین پیداست که در طرح ان نوعی
چاپ باتیک دخالت داشته است . متاسفانه عکس این نقش رنگی نیست .از بد حادثه از
ادوار قبل از اسلام مدارکی راجع به رنگرزی و رنگ در موزه های ایران چیزی یافت نمی
شود . قدیمی ترین مدارکی را که راجع به قالی و رنگرزی در ایران موجود است دو نمونه
مربوط به موزه ارمیتاژ لنینگراد می باشد .

نمونه اول
مربوط به یک قالی است که در مغولستان توسط پرفسور رودنکو کشف گردیده و تقریبا سالم
به جای مانده است ."
1

5"این
قالی به عنوان پوشش اسب به کار می رفته و مربوط به زمان هخامنشیان است و اندازه
های ان 2در 83/1 متر میباشد . در هر سانتی متر مربع 36 گره دارد گره ها را از پشت
زده و از رو چیده اند . حاشیه ی بیرونی ان نقش مکرر کوچکی است که جانور افسانه ای
بالداری را نشان می دهد . پس از ان یک ردیف سوار می ایند که یک در میان یا بر اسب
نشسته یا در کنار ان در حال راه رفتن می باشند. سپس یک ردیف گوزن خال دار و باز
همان نقش مکرر جانور بالدار دیده می شود ، پس از ان متن است که از چند ردیف موازی
گلهای چهار  برگی تشکیل شده است . در میان
این نقش ها بویژه مردانی که بر کنار اسب راه می روند اشکارا نقش های تخت جمشید را
به یاد می اورد .

پرفسور
رودنکو معتقد است که این قالی کار ماد یا پارس یا پارت خراسان قدیم است . رنگهایی
که در ان به کار رفته عبارت است از : سرخ تیره ، سبز ، ابی ، زرد کم رنگ و
نارنجی."
5

1"از
عکس این قالی شرکت فرش نمونهای در تهران بافت که هم اکنون موجود است . رنگهای به
کار رفته در ان سعی شده است که مطابق با اصل باشد . رنگهای این قالی از روناس ،
اسپرک ، نیل و ترکیبی از این رنگها می باشد .

    همچنین قالی دیگری بوسیله یک هیئت اکتشافی به
رهبری کوزلف از زیر یخهای سیبری بیرون کشیده شد . این قالی دارای رنگ ابی سیر می
باشد و تاریخ ان معادل سال سوم میلادی است . مدارک و شواهد بسیار معتبری نیز از
تاریخ گذشته به جای مانده است که صنعت رنگرزی و نساجی علی الخصوص قالیبافی از
سالیان گذشته در ایران رایج بوده است . فرش تاریخی و تا حدی افسانه ای بهارستان
بهترین گواه این موضوع می باشد . کشت گیاهان رنگدار نظیر روناس و اسپرک و همچنین
پرورش حشره قرمز دانه در سواحل خلیج فارس و دریای عمان از همان زمانها در ایران
رایج و مرسوم بوده است ."
1

همسایه
دیگر ان روز ایران هند نیز از این تحولات در مورد رنگرزی بی بهره نبود.

تهیه و گردآوری: ک. امیریگانه

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

سیری در تاریخ رنگهای طبیعی و قالی بافی(1)

تهیه و گردآوری: ک. امیریگانه

 

1"طبیعت
ما را با رنگهای گوناگونش احاطه کرده است.پس از اینکه بشر متوجه این پدیده شگرف و
زیبای طبیعت شد سعی کرد که با جدا کردن رنگ از طبیعت وسایل رنگی درست کند و یا
اینکه خودش را با این رنگها آرایش دهد. در سالهای ما قبل تاریخ که بشر از پوست به
عنوان پوشش و جلوگیری از نفوذ سرما استفاده می کرد سعی می نمود که آن را ملون کرده
و حتی گاهی طرح مشخصی را نیز برای رنگ آمیزی آن انتخاب می نمود ."1

2"از
دیر باز انسان از مواد مختلف موجود در طبیعت برای رنگرزی استفاده می کرد . ابتدایی
ترین رنگ برای بشر اولیه سیاه و قرمز بوده است که به دنبال این شناخت انسان از خاک
زرد به عنوان رنگ زرد و از خاک سرخ به عنوان رنگ سرخ و از ذغال به عنوان رنگ سیاه
استفاده می کرده است .

پیشینه
رنگ سازی در ایران قدمت چند هزار ساله دارد که نقاشی های ابنیه تاریخی و منسوجات
بدست آمده از قدیم گواه این مدعاست ."2

3"
به احتمال قریب به یقین تهیه پارچه از دوران مادر شاهی شروع شده است در آن دوران
مردان به شکار و جنگ با سایر قبایل اشتغال داشتند. زن در اطراف چادر خود زراعت می
کرده است  و به حیوانات اهلی می رسیده است.
در این هنگام بوده که ابتدا ریسمان و سپس پارچه را اختراع کردند و به این ترتیب
سایر هنرهایی نظیر کوزه گری ، سبد بافی و درودگری و خانه سازی را نیز به زن نسبت
می دهند .

زنان
جزیره الئوسین بای بافتن پارچه یک جامه یک سال وقت صرف می کردند. هندیان آمریکای
شمالی روپوش ها و جامه هایی می بافتند و اطراف آن را با  مو و رشته های پی حیوانات حاشیه می دهند که با
عصاره آلبالو به آن رنگ گیرایی داده اند و به قول کشیش تئودور درخشندگی این رنگ ها
به اندازه ای است که رنگ های کارخانه ما هرگز به پای آن نمی رسد.

آنجا که
طبیعت توقف می کند هنر آغاز می‌شود. انسان با استخوان پرندگان و ماهیان و نی های
باریک خیزران توانست سوزن هایی بسازد و یا از رشته پیه جانوران نخ هایی درست کند
که از سوراخ کوچکترین سوزن هایی که امروز داریم می گذرد .

با پوست
درختان فرش و رخت خواب تهیه کرد و پوست حیوانات را خشکاند و از آن لباس و کفش ساخت
و از تابیدن الیاف طبیعی به یکدیگر طنابهای محکمی به اختیار خود درآورد .

با شاخه
های نازک و الیاف رنگ شده سبد هایی ساخت به مراتب زیباتر از آنچه که امروز هم می
سازند...."3

3"چون
انسان تنها به این خشنود بود که با پوست حیوانات خود را بپوشاند با پشم گوسفند و
الیاف گیاهی لباسهایی برای خود تهیه کرد و همین لباس ساده است که جامه مرد هندی و
شنل یونانی و لنگ مصری قدیم و سایر اقسام گوناگون و جذاب لباس انسان را در عهدهای
مختلف تشکیل داده است . پس از آن از عصاره گیاهان یا خاک های ملون موادی به دست
آوردند و جامه را با آن رنگ کردند و به این ترتیب لباس های رنگین خاص برای فرمان
روایان و شاهان درست کردند ."3

1"پس
از مدتی بشر کشف کرد که رنگ های استخراج شده از خاک مواد معدنی که معمولا زرد و
قرمز و قهوه ای و مشکی هستند برای این کار به واسطه عدم تمایلشان نسبت به جذب شدن
زیاد مناسب نیستند به این دلیل کوشید که رنگهای مورد احتیاج خود را در دنیای
گیاهان و جانوران پیدا کند. پیشرفت بشر در این زمینه حقیقتاّ غیر قابل تصور می
باشد.

بیشتر این
رنگ های طبیعی قدیمی نه تنها دارای ماده رنگی کافی بودند بلکه ثبات آنها نیز در
بیشتر موارد از رنگهای مصنوعی جدید بیشتر بود.

این
رنگهای طبیعی را بشر آن دوره با روش هایی به کار می برد که تا چند صد هزار سال
تغییر عمده ای نکرد. در این که رنگرزی از ابتدای شروع تمدن و تاریخ در جوامع مختلف
بشر آن دوره وجود داشته است شکی نیست. محتملاّ سه تا پنج رنگ طبیعی در آن دوران
مورد استفاده قرار می گرفتند. این تعداد پس از گذشت صد ها هزار سال به سی عدد رسید
و از اواسط قرن نوزدهم میلادی که تجسسات و پیشرفت های بشر در علم شیمی باعث ایجاد
هزار ها رنگ مصنوعی گردید که حتی شمارش آن کار ساده ای نمی باشد. و این تغییر و
تحولات که فقط در طی یکصد سال صورت گرفت به اندازه ای بیصدا و بی اعتنا گذشت که
حتی آگاهی تبدیل درشگه به راه آهن از آن بیشتر و پر سروصداتر بود.

بهتر است
که نگاه مختصری به گذشته رنگهای طبیعی و تاریخ استفاده از آنها بیفکنیم . ما
نمیدانیم چه موقع و چه کسی آنها را کشف کرده است. رنگ های استاندارد و اصلی طبیعت
یعنی قرمز،زرد ، آبی از اولین روز های کشف شده تاریخ و ماقبل آن وجود داشته اند.
قرمز به وسیله ریشه روناس ،حشره قرمز دانه و یک نوع صدف دریایی به نام صدف ارغوان
و عصاره درختانی نظیر آلبالو ، شاه توت ، توت قرمز و رنگ آبی توسط گیاه وسمه و نیل
و زرد از زعفران ، برگ توت ،اسپرک ، برگ چنار و برگ مو و چوب زرد گرفته می
شدند."  1

4"پیشینه
رنگ سازی در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. کاشیهای لعابدار سربازان جاوید
مکشوفه در تخت جمشید که در موزه لوور نگهداری می شود، بیانگر این نکته است که
ایرانیان از دیر باز به راز دستیابی این رنگهای جادویی پی برده اند. رنگهای درخشان
و دلپذیر این کاشیها بهترین نمودار ذوق و سلیقه ی ایرانیان در تهیه انواع رنگها و
طریقه به کار بردن آنهاست.

کاشیهایی
که در و دیوار ابنیه ی تاریخی اصفهان و کاخهای حکمرانان صفوی را زینت بخشیده،  از زیبایی چشمگیری برخوردار است . رنگهای روح
نواز ، همنوایی و توازن در به کارگیری این رنگها در کنار یکدیگر، هر بیننده ای را
به فکر وا می دارد که چگونه این رنگها ، هنوز پس از گذشت سیصد و اندی سال ، همچنان
سحر آمیز و چشم نوازند .

حرفه ی
لعاب سازی به دلیل انجام کارهای فنی و بهره مندی از دانشی نهفته که دیگران را
امکان دستیابی به آن نبوده است،  همواره در
هاله ای از اسرار و ابهامات پنهان بوده است. راز ساختن رنگهای جادویی تنها در
صورتی که فرزندی حرفه ی پدرش را دنبال می کرد به او منتقل می شد و در غیر این صورت
با مرگ لعابکار کهن سال به گور می رفت.

رنگرزی
قالی نیز ، به علت داشتن بخشی از  همین
دانش نهفته، و به کار بردن مهارتها و شگرد های قدیمی در ارایه رنگهای زیبا و
دلپذیر ، امروزه نیز علی رغم ورود رنگهای شیمیایی به داخل کشور ، عاملی تفکیک
ناپذیر از ساختار و ترکیب کلی فرش ایران است. گرچه در نقاط مختلف کشور طرز تهیه ی
این رنگها به طریق سنتی یکسان نیست، ولی ساختمان کلی در تهیه ی آنها از گیاهان
بومی یکسان است .

این رنگها
در مقابل نور خورشید و یا به هنگام شستشو رنگ نمی بازند. ثبات رنگهای سنتی در
مقابل نور خورشید و مواد قلیایی به هنگام شستشو، اگر چه در قالی قدری زمختی ایجاد
می‌کند، اما سبب می شود قالی برای مدت زمانی طولانی رنگ خود را حفظ کرده ویکباره
رنگ نبازد . تنها مرور تدریجی زمان و تاثیر آهسته مواد قلیایی بر قالی سبب می شود
تا به تدریج و در خلال مدتی طولانی کم کم رنگ باخته و رنگهایش ملایم تر شوند و به
هم در آمیزند و هم آهنگ با یکدیگر ، درخشندگی طبیعی و چشمگیر در انها به وجود آید
، در این حالت رنگها دیگر تند و خام نیستند ، و رنگ باختگی یکسان آنها تداخل و هم
نوایی خاصی را پدید می آورد که علی رغم قلمرو هر رنگ ، مرز خاصی برای انها نمی
توان جستجو کرد . اینجاست که فرش علی رغم داشتن طرح و نقشه خاص اقلیمی از زادگاه
اولیه ، و حتی کشورش، پا را فراتر نهاده و نظر هر بیننده ای را از هر قوم و فرهنگ
، به رنگهای جادویی خود جلب می کند ، و می رود تا با مهر صادراتی که بر پیشانی
دارد ، در طول چندین دهه زینت بخش موزه های معتبر دنیا شود ."4

1"اگر
بخواهیم راجع به تاریخ رنگ و رنگرزی مطالبی جمع آوری کنیم بایستی به تاریخ مردمان
اولیه که برای نخستین بار در کنار رودهای عظیم سکنی گزیدند نظری بیفکنیم ، در بین
انها چینی ها در کنار رود زرد و مردمان کلده و اشور در بین دجله و فرات ، هندی ها
در کنار رود گنگ و مصریان در کنار نیل و همچنین همسایگان قدیمشان مانند ایرانیان و
سومری ها را بایستی نام برد . از این تمدنها و سرنوشت رنگرزی در بین انها به ترتیب
یاد خواهیم کرد ."1

تهیه و گردآوری: ک. امیریگانه

فهرست منابع و ماخذ :

1 هنر و
صنعت قالی در ایران (مشتمل بر سیری در تاریخ رنگرزی ، طرح و بافت قالی) منصور

ورزی ،
چاپ اول 1350 ،انتشارات زر ، تهران

2- www.turkmencarpet.ir

3 تاریخ هنر ویل دورانت . فصل دوم . عوامل اقتصادی تمدن ، صفحه 22
.

 4 شناخت قالی ایران ، جواد یساولی ، چاپ اول سال
1370 ، نشر فرهنگسرا ، صفحه 16  .

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان

صنعت نیل و افول آن در دزفول( قسمت چهارم) - محمد حسن عرب

کارگاه نیل سازی : کارگاه های نیل سازی معمولأ در شمال شرقی رود دز ، نزدیک باغ گودول و یا کمی شمال تر از این باغ ساخته شده بودند  طبق نوشته مؤلف کتاب شکرستان ، در زمان حیات آن مرحوم یکصدوپنجاه دستگاه در شهر دزفول دایر و 20 دستگاه نیز در روستاها وجود داشت . هر کارخانه نیل سازی سه یا چهار عضو که هر کدام از آنها به وسیله منفذی به قطر تقریبی هفت یا هشت اینچ به دیگری متصل می شد ، تشکیل شده بود جنس این حوضها با توجه به مصالح ساختمانی آن روزگار معمولأ به ابعاد تقریبی 3 * 2 و ارتفاع بیش از دو متر می ساختند . در هر کارخانه سه یا چهار نفر که شامل استاد کار و کارگران می شد به فعالیت مشغول بودند . این کارخانه ها سالی چهار ماه کار می کردند و روزانه حدود یکصد من نیل تولید می کردند.
صادرات نیل : یکی از اقلام مهم صادراتی ایران در گذشته محصول نیل بود و این در گذشته محصول نیل بود و این کالای مهم رنگرزی به کشورهای انگلیس و حتی هند و چین ارسال می شد . نیل ساخت دزفول معمولأ از مرغوبیت بیشتری برخوردار بوده و از نظر شفافیت و دوام رنگ بر سایر محصولات مشابه برتری داشت . در دزفول خانواده هایی هستند که هنوز با نام خانوادگی نیل ساز ، نیل زن ،‌ نیله زن و وسمه ای ، وسمه گر شهرت دارند و علاوه بر آن خانواده های دیگری به آشنایی با این وضعیت معروفند که از جمله می توان خانواده های رمی زاده ، درویشی معروف و ناجی را نام برد.
آنچه که از این نوشتار مشخص گردید  رواج صنایع دستی در گذشته های نه چندان دوردست که متأسفانه با تغیرات بوجود آمده دستخوش تحولات فراوان گردید . به نحوی که بسیاری از این صنایع به کلی فراموش شده  و برخی در حال فراموشی هستند که باید برای حیات آن بعنوان مبنای اقتصادی و صنعتی در هر منطقه اقدام لازم به عمل آید و بعنوان میراث گرانبهای کهن از آنها پاسداری کرد شاید بسیاری از جوانان امروزی در دزفول با واژه ی وسمه ویا نیل بیگانه باشند ولی این دو کلماتی است که در ورای خود صنعت ،‌ تلاش و همت مردان وزنان آن دوران را برای آیندگان ترسیم کرده اند که اینک مایه ی مباهات ما در این دوره است. %    

برگرفته از : سایت موسسه فرهنگی دزفول شناسی

 


ارسال شده در توسط سید محمد ویسیان
   1   2   3      >