صنعت نیل و افول آن در دزفول( قسمت چهارم) - محمد حسن عرب

کارگاه نیل سازی : کارگاه های نیل سازی معمولأ در شمال شرقی رود دز ، نزدیک باغ گودول و یا کمی شمال تر از این باغ ساخته شده بودند  طبق نوشته مؤلف کتاب شکرستان ، در زمان حیات آن مرحوم یکصدوپنجاه دستگاه در شهر دزفول دایر و 20 دستگاه نیز در روستاها وجود داشت . هر کارخانه نیل سازی سه یا چهار عضو که هر کدام از آنها به وسیله منفذی به قطر تقریبی هفت یا هشت اینچ به دیگری متصل می شد ، تشکیل شده بود جنس این حوضها با توجه به مصالح ساختمانی آن روزگار معمولأ به ابعاد تقریبی 3 * 2 و ارتفاع بیش از دو متر می ساختند . در هر کارخانه سه یا چهار نفر که شامل استاد کار و کارگران می شد به فعالیت مشغول بودند . این کارخانه ها سالی چهار ماه کار می کردند و روزانه حدود یکصد من نیل تولید می کردند.
صادرات نیل : یکی از اقلام مهم صادراتی ایران در گذشته محصول نیل بود و این در گذشته محصول نیل بود و این کالای مهم رنگرزی به کشورهای انگلیس و حتی هند و چین ارسال می شد . نیل ساخت دزفول معمولأ از مرغوبیت بیشتری برخوردار بوده و از نظر شفافیت و دوام رنگ بر سایر محصولات مشابه برتری داشت . در دزفول خانواده هایی هستند که هنوز با نام خانوادگی نیل ساز ، نیل زن ،‌ نیله زن و وسمه ای ، وسمه گر شهرت دارند و علاوه بر آن خانواده های دیگری به آشنایی با این وضعیت معروفند که از جمله می توان خانواده های رمی زاده ، درویشی معروف و ناجی را نام برد.
آنچه که از این نوشتار مشخص گردید  رواج صنایع دستی در گذشته های نه چندان دوردست که متأسفانه با تغیرات بوجود آمده دستخوش تحولات فراوان گردید . به نحوی که بسیاری از این صنایع به کلی فراموش شده  و برخی در حال فراموشی هستند که باید برای حیات آن بعنوان مبنای اقتصادی و صنعتی در هر منطقه اقدام لازم به عمل آید و بعنوان میراث گرانبهای کهن از آنها پاسداری کرد شاید بسیاری از جوانان امروزی در دزفول با واژه ی وسمه ویا نیل بیگانه باشند ولی این دو کلماتی است که در ورای خود صنعت ،‌ تلاش و همت مردان وزنان آن دوران را برای آیندگان ترسیم کرده اند که اینک مایه ی مباهات ما در این دوره است. %    

برگرفته از : سایت موسسه فرهنگی دزفول شناسی