تهیه و گردآوری : م-نجد

نام اردبیل همواره به همراه نام قالی ذی قیمت اردبیل متعلق به قرن شانزدهم  میلادی که فعلا در موزه ویکتوریا و آلبرت مظبوط است برده می شود . اردبیل گر چه در گذشته از سابقه درخشانی در فرش بافی بر خوردار بوده امروزه به لحاظ استفاده از نقوش یکسان و یکنواخت و عدم کاربرد نقوش اصیل اردبیلی ، از ارزش و اعتباری که فرش های دیگر در بازار های جهانی دارند ، بی بهره است .

فرش هایی که در اردبیل تهیه می شود در ابعاد کوچک و به صورت قالیچه عرضه می شود و در محل اصطلاحا به آن ها کلگی یا میانه می گویند . نقش قالیچه های اردبیل را که شباهت زیادی به قالی های قفقاز دارند بیشتر نقوش هندسی تشکیل می دهد . در اطراف اردبیل قطع کناره بیشتر متداول و رایج است و نقشه های معمولی عبارتند از : قلمی ، یورتچی ، گل تپه ، گل نقشه .

تولیدات اردبیل شباهت بسیاری به قالی های قفقاز دارد لیکن حواشی در قالی های اردبیل بسیار پر کارترندو پرز آن ها بلند تر و فاقد ظرافت است . رنگ ها نیز در قالی های اردبیلی روشن تر و زنده ترند .  

بافت فرش در اردبیل سابقه کهن دارد و در دوران صفویه در اوج خود بوده است . در دوران قاجاریه فرش اردبیل رونق خود را از دست داد . ولی بافندگان اردبیل در زمان جنگ جهانی دوم که فرش بافی شیروان و سایر مناطق قالیبافی قفقاز در حال رکود بود ، با اقتباس از برخی طرح های قفقازی و همچنین استفاده از نقش های تبریز از جمله مشایخی و هراتی با استفاده از گره متقارن ( ترکی ) فرش بافی خود را مجددا احیا کردند . بافـت قالی اردبیـل در حوزه شهری به صـورت تمـام لول و نیم لول می باشد . ولی فرش هایی که به وسیله عشایر کوچ نشین استان تولید می شود ، عموما تخت بافی است .

رنگ های فرش های اردبیل روشن و زنده بوده و در آن ها از رنگ های فیروزه ای – سفید – نخودی کرم – سرمه ای استفاده می شود . یکی از رایج ترین طرح های مورد استفاده در فرش اردبیل طرح قیچی قوبا است که اقتباس از طرح های قفقاز و شیروان است . از طرح های دیگر اردبیل می توان به طرح زیر خاکی – پدنیس نقشه – شمشیر – 3 گول – بوته – چایدان و اولوز و توسباقا – هریسی و قولتوق – و ماهی اشاره کرد .

از مهمترین مراکز بافت فرش استان می توان به شهرهای اردبیل – مشکین شهر  و روستاهای تابعه آن و خلخال و روستاهای تابعه آن می باشد . فرش های مهم و عروف صادراتی اردبیل کناره می باشد که با طرح و نقوش ساده در متن که به صورت یک یا 3 ترنج که به اصطلاح محلی به آن گل و یا  حوض کوچک می گویند ، بافته می شود .

حاشیه های این کناره ها نسبت به متن پر کار تر می باشد . از طرح ها و نقوش امروزی اردبیل به بافت طرح ریزه ماهی که به دلیل بافت در محله های قدیم اردبیل به پیر مادر و یا ماهی میر اشرف معروف است ، می توان اشاره نمود . همچنین فرش هایی که با طرح و نقشه مرحوم اسداله وثوق به صورت طرح های هندسی شکسته و زمینه ساده و رنگ ابرش شده بافته شده می شود ، هواداران زیادی در اروپا دارد .

از تولید فرش دست باف اردبیل به لحاظ شیوه بافت  می توان به نوعی بافت به نام قبا باف یا ارمنی باف اشاره کرد که دریافت آن ها تنها از یک پود با ضخامت یکسان استفاده می شود . این نوع فرش بسیار نرم و قابل انعطاف است . در بافت این فرش ها بیشتر چله پشمی و خامه رنگرزی شده گیاهی استفاده می شود که پس از پرداخت و شستشوی فرش جلوه ی خاصی پیدا می کند . و می توان از هنر رنگ رزی وابداع و نو آوری استاد بخشعلی زمیادی نام برد که استاد رنگـرزی و قالی بافی ذهنی می باشد .

منابع                                     

سایت  www . rugart . ir

www.tabrizlau . ac . ir / carpet % 20 site

کتاب  هنر قالیبافی ایران ، محمد جواد امیری

فصل نامه  نقش و فرش / شماره دهم   ،  سعید حمید پور

کتاب  قالی ایران ، سیسیل ادواردز

www. Irancarpet.ir   

www. Rugman .com

www . incc .ir