رنگرزی : ‏
بهترین و آسان ترین راه شناخت قالی هریس شناخت رنگ و رنگبندی آن است .

استفاده از رنگهای لاکی ، عنابی و سرمه ای در متن اصلی جلوه ی خاصی به این قالی داده است ، که این سه رنگ ، رنگهای اصلی این منطقه بوده و در متن و حاشیه ها مورد استفاده قرار می گیرند . به استثناً این سه رنگ اصلی استفاده از رنگهایی همچون : روناسی ، قهوه ای ، صورتی روشن و سیر ، عاجی ، سبز تیره ، نارنجی ، آبی روشن و قهوه ای ، در متن معمول می باشد و ترکیب زیبایی به وجود می آورند .

نمونه های قدیمی و آنتیک در رنگ گوناگون آبی در بازار ها و حراجی ها یافت می شود . رنگ های قهوه ای و بژ ‏و فیروزه ای نشانه ی فرش های قدیمی تر است.
امروزه روستاییان نخ های آماده را از بازار های تبریز و اردبیل تهیه می کنند . اغلب این نخ ها پشمی است که ‏از دباغ خانه ها بدست می آ‎ید و از حیث جنس با نخ هایی که قبلا از ایلات چادر نشین می خریدند تفاوت بسیاری ‏دارد . نخ های ایلیاتی دارای الیاف بلند و جلا و تاب بیشتری بود و وقتی آنرا رنگ می کردند .رنگرزی مواد مصرفی تا دو دهه قبل به صورت گیاهی صورت می گرفت . به علت وجود مواد رنگزا در این منطقه اکثر مردم برای رنگرزی خامه مصرفی خود به صورت سنتی از آنها سود می جستند که یکی از عوامل با شکوه بودن این قالی به شمار می رود . این قالی ها در اثر پاخوردگی شفاف شده و رنگ های دلنشین و بکری به خود می گیرند و روی هر صاحب دلی را طراوت می بخشند .

 ‏امروزه به دلیل خشکسالی، مهاجرت روستائیان به شهرها، پائین آمدن قیمت فرش، از دست رفتن بازار فروش، بالا بودن هزینه ی رنگرزی گیاهی و ... کارگاههای سنتی تعطیل شده اند و دیگر شادابی سابق رنگ در گل ها و برگ های آن دیده نمی شوند.

بررسی 1918 کارگاه آمارگیری شده مشخص نموده است که تعداد کارگاههایی که با رنگرزی گیاهی قالی تولید می کنند 18 مورد است و مابقی برای تولیدات خود از رنگ خامه هایی که با رنگ های شیمیایی رنگرزی شده اند، بهره می گیرند . یعنی 99 درصد مواد اولیه ای که در بافت قالی هریس مورد استفاده قرار می گیرند با رنگ های شیمیایی رنگرزی شده اند و تنها 1 درصد از آنها با مواد رنگزای گیاهی رنگرزی می شوند.

رنگبندی قالی هریس به دلیل ذهنی بافی از شیوه ی خاصی پیروی می کند و همانند ترکی بافت که از کارت رنگ استفاده می کنند، نیست. هیچ گونه پیش طرحی برای رنگبندی وجود ندارد و بافندگان با استفاده از تجربیات و هنر خود به این کار می پردازند.

 مورد استفاده در رنگبندی این قالی کمتر از 16 رنگ است اما استادان ماهر با سلیقه ی خود ترکیب رنگی دلنوازی را از آنها درست می کنند. اگر استاد قالی در نیمه های کار آن را رها کند، ادامه ی کار برای استاد دیگر مشکل خواهد بود،زیرا سلیقه هامتفاوت می باشد و در نتیجه رنگبندی قالی خوب و یکنواخت از آب در نمی آید.
از دیگر روستاهای این ناحیه که نام برده شد ، بخشایش و گراوان و سراب بعد از هریس حائز اهمیت می باشند که ‏در بخشایش و گراوان طرح های مشابه هریس در اشکال شبه چهار گوش با رنگ های سنتی تولید می کنند که ‏نسبت به گذشته ملایم تر شده است منتها دارای بافت خشن تر و تراکم کمتری است . ‏
کلگی های بلند و باریک و بسیار نادر از دیگر قالی های بخشایش است که از طریق رنگ زرد بسیار زیبا و ‏لطیفش در کنار مایه های آبی گلی ، قهوه ای بسیار کم رنگ وآجری روشن همچنین طرح های درشت گیاهی و گل ‏که ملهم از نقش هراتی است مشخص می گردد. ‏
در تعداد زیادی از قالی های هریس و سراب قرن گذشته ( که در آمریکا به نام سراپ ‏serap‏ ) نامیده می شود و ‏ویژگی سبک و رنگ مشابهی را باز می یابیم : رنگ های ویژه ای که از ترکیب رنگ های به کار رفته در ‏رنگرزی ناشی می شود بر عکس قالی های بخشایش که از نقش تکراری روی تمام سطح زمینه بوجود آمده اند ‏قالی های سراب از چهار لچک و یک ترنج مرکزی و یا از دو سه ترنج تشکیل شده اند . ‏
ترنج مرکزی غالبا به شکل مربع یا ستاره ای است اشکالی از لوزی که به سوی مربع شدن گرایش یافته است . ‏محیط بیرونی آن پلکانی است و در بالا و پایین آن به جهت ریشه ها دو عدد گل ( به عنوان سر ترنج ) قرار گرفته ‏است همچنین قالی های سراب به صورت کناره و دارای پرز نسبتا بلند اند و بافت آنها متراکم تر از بافت قالی ‏های هریس است .

     منابع و ماًخذ

 شناخت قالی ایران – جواد یساولی

پژوهشی در فرش ایران – تورج ژوله

مجموعه مقالات اولین سمینار ملی تحقیقات فرش دستباف - جلد اول

قالی ایران – سیسیل ادواردز، ترجمه ی مهین دخت صبا

سایت های اطلاع رسانی : 

                                    www.rugart.org                                        carpet.comwww.khorasan